ArboTechniek Toolbox » Introductie brandbare koudemiddelen

Voor wie is deze presentatie?

De presentatie is bedoeld voor projectleiders, werkvoorbereiders en monteurs die werken met brandbare koudemiddelen en richt zich op koolwaterstoffen.
Door de transitie naar koudemiddelen met een laag broeikaseffect (GWP-waarde) wordt de toepassing van koolwaterstoffen steeds populairder. Koolwaterstoffen zijn brandbaar en dus moet je je bewust zijn van mogelijke risico’s en veiligheidsprocedures.
Deze presentatie is bedoeld voor koelinstallaties die buiten staan opgesteld en een maximum koudemiddel inhoud van 50kg hebben.
Voor koelinstallaties die binnen staan opgesteld, of koelinstallaties die meer dan 50kg koudemiddel inhoud hebben is deze presentatie niet geschikt.

Koolwaterstoffen

Koolwaterstoffen zijn natuurlijke koudemiddelen die de afgelopen jaren steeds populairder zijn geworden in de commerciële en industriële koelapparatuur, vanwege milieuvriendelijkheid en efficiëntie.
Koolwaterstoffen worden al enkele decennia gebruikt als koudemiddel voor huishoudelijke koel- en vrieskasten, voornamelijk isobutaan (R600a).
Vaak gebruikte koolwaterstoffen zijn propaan (R290), propeen (R1270), isobutaan (R600a) en n-butaan (R600).
Koolwaterstoffen zijn geclassificeerd als sterk brandbaar (A3) , als er dus koudemiddel vrijkomt door lekkage is er kans op brand of een explosie.
In de tabel staan enkele belangrijke eigenschappen.

Zorg voor voldoende tijd

Het werken met koolwaterstoffen lijkt veel op het werken met chemische koudemiddelen, maar kent andere gevaren.
Ga bewust om met de gevaren en realiseer dat het werken aan deze installaties meer tijd vergt.
Planners, werkvoorbereiders en projectleiders moeten goed op de hoogte zijn van de gevaren en daar realistisch mee omgaan.
Als ze dat niet doen komt er tijdsdruk bij de monteur komt te liggen, en neemt de kans enorm toe dat stappen worden overgeslagen en men in een gevaarlijke situatie terecht komt.

Belangrijke wetten

Naast dat het meer tijd kost, gelden ook andere specifieke wetten en regels voor koolwaterstoffen.
Veiligheid van gebruikers en medewerkers moet voorop staan, je moet je bewust zijn van de mogelijke risico’s en de juiste veiligheidsprocedures volgen.
Relevante wetten zijn de Arbowet, Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL) en Warenwetbesluit Drukapparatuur.
- Arbowet. Stelt werkgevers verplicht om werknemers voor te lichten en instructies te geven over de risico’s die hun werk met zich meebrengt, evenals over de maatregelen die genomen zijn om deze risico’s te beperken. Als werknemer ben je verplicht de verstrekte persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken, deel te nemen aan voorlichting en instructie en de persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste wijze te onderhouden en op te slaan;
- Besluit Activiteiten Leefomgeving. Op 1 januari 2024 is BAL ingegaan en hierin staat vermeld dat koelinstallaties zo zijn ontworpen dat ze op veilige wijze kunnen functioneren, dat ze snel en veilig uit bedrijf genomen kunnen worden en dat onveilige situaties voorkomen kunnen worden;
- Warenwetbesluit Drukapparatuur. Eist dat nieuwe installaties opgeleverd moeten worden met CE-markering, met onderliggend technisch constructiedossier. Afhankelijk van de inhoud van de installatie moet bij de persproef een onafhankelijke keuringsinstantie aanwezig zijn.

Andere wet- en regelgeving

Classificatie van koudemiddelen

Er zijn verschillende soorten koudemiddelen.
Deze worden op twee verschillende manieren geclassificeerd: naar giftigheid (A of B) en naar brandbaarheid (1, 2, 2L of 3).

Giftigheid

Giftigheid is de eerste manier om koudemiddelen te classificeren.
De indeling is op basis van de gemiddelde blootstelling die geen schadelijke gevolgen heeft voor vrijwel alle werknemers die er 40u per werkweek aan worden blootgesteld.
Groep A – lage giftigheid: als werknemers gemiddeld aan meer dan 400 ppm per werkweek kunnen worden blootgesteld, heeft het koudemiddel een lage giftigheid.
Groep B – hoge giftigheid: als werknemer gemiddeld aan minder dan 400 ppm per werkweek kunnen worden blootgesteld, heeft het koudemiddel een hoge giftigheid.

Brandbaarheid

Brandbaarheid is de tweede manier om koudemiddelen te classificeren.
Koudemiddelen worden ingedeeld op basis van brandbaarheidsbeproevingen. Deze beproevingen vinden plaats op 60 graden en 101,3 kPa.
Er zijn 4 soorten klassen, waarbij klasse 1 niet brandbaar en klasse 3 sterk brandbaar is.

Klassen van brandbaarheid

Klasse 2L: matig brandbaar.
- Vertoont een vlamvoortplanting;
- Heeft een LFL (LEL) > 3,5 vol%;
- Heeft een verbrandingswaarmte < 19.000 KJ/kg;
- Heeft een maximum brandsnelheid < 10 cm/seconde.

Klasse 2: brandbaar
- Vertoont een vlamvoortplanting;
- Heeft een LFL (LEL) > 3,5 vol%;
- Heeft een verbrandingswaarmte < 19.000 KJ/kg;

Klasse 3: sterk brandbaar
- Vertoont een vlamvoortplanting;
- Heeft een LFL (LEL) > 3,5 vol%;
- Heeft een verbrandingswaarmte > 19.000 KJ/kg;